1.SƠ LƯỢC VỀ ĐỘNG VẬT TIẾT TÚC:
Động vật tiết túc (chân khớp hoặc chân đốt) là 1 ngành trong giới động vật có tên khoa học là Arthropoda.
- Giới động vật được xếp theo bậc thang phân loại như sau: Giới, ngành, lớp, bộ, họ, giống, loài, các bậc dưới loài. Mỗi đơn vị (bậc) phân loại như vậy còn có các bậc phụ trên hoặc dưới.
- Chiếm khoảng 80 – 85% những động vật được biết. Riêng lớp côn trùng (thuộc ngành tiết túc) chiếm tới ¾ động vật tiết túc hơn nữa hầu hết tiết túc liên quan đến bệnh tật là thuộc lớp côn trùng).
- Tiết túc có đặc điểm chung là chân có nhiều đốt (tiết = đoạn, đốt, túc = chân), không xương sống, đa bào, đối xứng 2 bên theo chiều dọc. Cơ thể phân đốt và được bao bọc bởi lớp ngoại cốt (exokeleton) có kitin.
- Lớp ngoại cốt có vai trò: là bộ khung tạo hình (giống như bộ xương của động vật có xương sống), giữ nước, giữ dính các cơ và bảo vệ động vật. Quá trình phát triển phải trải qua nhiều lần lột xác để thay hình đổi dạng và gia tăng kích thước. Lớp côn trùng (insecta) có đặc điểm về hình thể là: cơ thể chia làm 3 phần: đầu, ngực, bụng; mỗi phần có mang bộ phận phụ. Có 1 đôi râu và 3 đôi chân. Lớp nhện (Arachnida): phần đầu và ngực dính liền nhau tạo thành đầu-ngực (Cephalothorax) và phần bụng.
2. HÌNH THỂ CHUNG CỦA TIẾT TÚC
2.1.Đặc tính tổng quát:
- Cơ thể đối xứng.
- Có đốt nghĩa là thân nhiều đoạn tương đồng nối tiếp nhau.
- Mặt ngoài được bao bọc bằng một lớp giác tố ( kitin) dầy và cứng: gồm 3 lớp chính:
+ Lớp cutin: lớp không tế bào, không thấm nước. + Lớp biểu bì: gồm một lớp tế bào tiết ra lớp cutin.
+ Màng căn bản: là một lớp màng mỏng không tế bào.
- Phụ bộ đầu:
+ Râu đóng vai trò xúc giác
+ Hàm trên và hàm dưới là những cơ quan dùng để cầm, nắm, nhai.
- Phụ bộ ngực: Chân và Cánh.
- Phụ bộ bụng: dùng để thở hay bơi.
- Lột xác và biến thái: Lớp giác tố cứng chống lại sự tăng trưởng. Tiết túc phải vứt bỏ từng lúc lớp ngoài của thân.
- Cơ chế của sự lột xác: Các tế bào ở lớp biểu bì tăng hoạt động, phân chia, tăng sinh. Dịch lột xác do tế bào biểu bì tiết ra proteinase, chitinase làm tiêu lớp cutin củ. - Cứ mỗi lần lột xác số lượng đốt, hình dạng chung của động vật thay đổi. Đó là sự biến thái
2.2. Hình thể học bên ngoài
2.2.1. Lớp côn trùng: đầu, ngực, bụng.
- Đầu:
+ Mắt: đơn hay kép.
+ Râu (anten): giữ vai trò xúc giác, khứu giác, đôi khi thính giác.
+ Miệng: tùy cách ăn, uống của côn trùng chia ra nhiều kiểu: nghiền, hút, liếm, chích.
gồm: một môi trên, môi trong, hai hàm trên, hai hàm dưới, một môi dưới
- Ngực: ngực trước, giữa, sau. Có các phụ bộ:
+ Cánh: thể màng, được nâng đở bởi những gân cánh dọc, ngang. Có lông hay vẩy.
+ Chân: 3 cặp chân. Gồm 5 đoạn: háng, chuyển tử, đùi, ống chân, bàn chân. Bàn chân gồm 5 đốt nhỏ có hoặc không có vuốt.
+ Bụng: gồm 10-11 đốt, bụng có mang lổ thở và cơ quan sinh dục ở đốt cuối
2.2.2.Lớp nhện:
- Gồm phần đầu ngực dính liền tạo thành đầu- ngực và phần bụng. Đôi khi phần đầu ngực và phần bụng dính liền thành một khối bầu dục.
- Động vật thuộc lớp này không có cánh và râu. Bộ phận miệng gồm: kềm, xúc biện và hạ khẩu tạo thành đầu giả của động vật. - Con trưởng thành có 4 cặp chân, còn ấu trùng chỉ có 3 cặp chân. Chân gồm 6 đốt.
2.3. Hình thể bên trong
- Hệ cơ: có tính đàn hồi, khỏe.
- Hệ thần kinh: mỗi đốt có một cặp hạch. Não trên đầu và hai dây thân kinh chạy dọc thân nối với các hạch.
- Hệ tiêu hóa: phần trước, giữa, sau.
+ Phần trước: miệng, yết hầu, thực quản, bầu diều và tiền vị.
+ Phần giữa: dạ dày nơi tiêu hóa diển ra và những tuyến tiết dịch tiêu hóa.
+ Phần sau: ruột non, ruột già, trực tràng, hậu môn.
- Hệ hô hấp: da, khí quản. Khí quản gồm 2 ống lớn chạy dọc thân, kết nối với các mô bằng tiểu khí quản và thông ra ngoài bằng lổ thở.
- Hệ tuần hoàn: gồm một mạch hình ống ở mặt lưng, chạy dài từ đầu đến bụng. Ở bụng ống này thắt lại thành từng đoạn, tạo thành những buồng ngăn cách bằng những van và hoạt động như tim. Mỗi buồng có 1 đôi lổ tim - Hệ bài tiết: tuyến háng, ống malpighi, tuyến hậu môn.
- Hệ sinh dục: Cơ quan sinh dục đực: gồm 2 dịch hoàn, túi đựng tinh, ống phóng tinh và tận cùng là dương vật. + Cơ quan sinh dục cái: gồm 1 đôi buồng trứng, ống dẫn trứng, âm đạo.
- Hệ cảm giác:
+ Xúc giác: râu, lông.
+ Vị giác: miệng, xúc biện.
+ Khứu giác: râu, xúc biện hàm.
+ Thị giác: mắt.
+ Thính giác: bụng, râu
3. SINH THÁI CHUNG CỦA TIẾT TÚC
- Chu kỳ chung của tiết túc thực hiện trên vật chủ và ngoại cảnh.
- Chu kỳ: con đực, con cái đẻ ra trứng
> ấu trùng 1 ( thiếu trùng)
> ấu trùng 2 (thanh trùng) > trưởng thành.
- Khi trưởng thành tiết túc nói chung ký sinh ở trạng thái không bắt buộc, tạm thời, đa ký.
4. SỰ THÍCH NGHI CỦA TIẾT TỤC VỚI QUẦN THỂ SINH VẬT
- Sự thích nghi của tiết túc với môi trường: nước, không khí, đất
- Sự thích nghi của tiết túc với quần thể sinh vật.
- Sự thích nghi của tiết túc đối với khí hậu: nhiệt độ, độ ẩm, gió, mưa, ánh sáng..V.V.
- Sự đối phó của tiết túc với những yếu tố chống lại chúng: khuyếch tán, thay đổi vật chủ, thay đổi sinh thái của tiết túc được thể hiện bằng chức năng và bản năng.
5. PHÂN LOẠI SƠ BỘ TIẾT TÚC Y HỌC
Căn cứ vào cách thở chia ngành động vật chân khớp làm 2 ngành phụ:
- Ngành phụ thở bằng mang: ít liên quan đến y học là lớp giáp xác ( Crustacea).
- Ngành phụ thở bằng khí quản: liên quan đến y học là:
+Lớp nhện ( Arachnida).
+Lớp côn trùng ( Insecta)
5.1.Lớp nhện ( Arachnida)
- Bộ bọ cạp: Scorpionida.
- Bộ nhện: Araneida.
- Bộ ve mạt: Acarina.
+ Họ Sarcoptidae: sống ở da: con cái ghẻ
Sarcoptes scabiei.
+ Họ ve cứng Ixodidae.
+ Họ ve mềm Argasidae
5.2. Lớp côn trùng (Insecta)
- Bộ hai cánh: Diptera.
+ Bộ phụ râu ngắn, có dưới 3 đốt: ruồi + Bộ phụ râu dài, có trên 3 đốt: muỗi.
- Bộ bọ chét: Siphonaptera
+ Họ: Pulicidae
+ Họ: Tungidae
- Bộ chí rận: Anoplura
+ Họ Pediculidae liên quan đến y học.
- Bộ rệp: Hemiptera
+ Họ rệp: Cimididae
+ Họ bọ xít Reduvidae
Thông tin khác
- Phương pháp diệt côn trùng hiệu quả tại nhà (15.10.2016)
- Diệt gián cực hiệu quả bằng nguyên liệu sẵn trong bếp (13.10.2016)
- Gián và cách diệt gián tận gốc hiệu quả (13.10.2016)
- Cách diệt mối cánh (10.10.2016)
- Công Ty Diệt Côn Trùng Trung Tín (29.09.2016)
- Diệt côn trùng tận gốc triệt để có bảo hành tại Hồ Chí Minh (29.09.2016)
- DỊCH VỤ DIỆT CHUỘT GIÁ RẺ TẠI TPHCM (20.09.2016)
- DV KIỂM SOÁT CHUỘT (20.09.2016)